Menü
Yatırım fonları, tasarruf sahiplerinden toplanan paralar karşılığı ortaklık payı (hisse senedi), kamu ya da özel sektör borçlanma araçları (tahvil, bono), ters repo gibi sermaye piyasası araçlarından ve altın gibi kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yönetirler. Yatırım fonları portföy yönetim şirketleri tarafından kurulur ve yönetilirler.
Yatırımcının sahip olduğu hakları taşıyan ve fona katılımını gösteren, kayden izlenen sermaye piyasası aracıdır. Yatırımcılar, fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden yatırım fonu katılma payını satın alarak fona katılır ve böylelikle tasarrufları, diğer yatırımcıların paralarıyla birleştirilir. Portföy yöneticileri, yeni payların tutarı kadar çeşitli yatırım araçlarına yatırım yaparlar.
Yatırım fonuna yatırım yapmak, birden fazla işlem yürütüp sonrasında bu işlemleri takip etmek zorunda kalmaksızın, aynı anda birden fazla ürüne yatırım yapabilme olanağı sağlar, Türk sermaye piyasalarının yanında küresel sermaye piyasalarına da erişimi kolaylaştırır. Yatırım fonları, piyasalarda ortaya çıkan en iyi fırsatlardan istifade etmeyi hedefleyen profesyonel portföy yöneticilerinin tecrübeleriyle yönetilirler.
Risk
Yatırım fonuna yatırım yapıldığında, her yatırım fonunun belirli düzeyde risk taşıdığı bilinmelidir. Fon portföyüne alınan sermaye piyasası araçlarının değeri artabileceği gibi düşebilir ve anaparanızın bir kısmını kaybedebilirsiniz. Getiri beklentisi arttıkça risk oranının ve zarar ihtimalinin de artabileceği, diğer taraftan fonun yatırım yaptığı varlık gruplarının iyi performans gösterdiği durumlarda yatırım fonunun daha yüksek oranlarda getiri sağlayabileceği göz önüne alınmalı, risk toleransınızı belirleyip buna uygun yatırım fonlarını tercih etmelisiniz.
Vade
Yatırımınızın vadesi ile yatırım fonuna ne kadar süreyle yatırım yapacağınızı belirlemelisiniz, çünkü bu yatırım tercihlerinizde belirleyici faktörlerden olacaktır.
Yatırımınızın Amacı
Belirli bir hedefe mi yoksa birikiminizin değerini korumak amacıyla mı ya da yüksek oranda getiri elde etmek için mi yatırım yaptığınız alacağınız risk seviyesini etkileyecektir.
Yatırım Fonu Özelinde Bilgi
Aşağıda belirtilen maddelerin önceden bilinmesi yatırım fonu tercihinde fayda sağlayacaktır:
Yatırımınızdan önce ilgilendiğiniz fonun amacının, riskinin, almayı planladığınız riske ne kadar uyduğuna karar vermek için konunun uzmanlarına danışmanız ve/veya fonun bilgilendirici dokümanlarını incelemeniz faydalı olacaktır.
Fon üç şekilde getiri yaratabilir.
Yatırımcılar, katılma paylarını sattıklarında, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarına/azalışlarına portföylerindeki katılma payları oranında ortak olurlar.
Yatırım fonlarından elde edilen kazançlar %10 oranında stopaja tabidir. Ancak; söz konusu oran yatırım yapılan fonun türü, elde tutma süresi ve yatırımcının tüzel veya gerçek kişi olmasına göre değişiklik gösterebilmektedir. Buna göre;
Gelir vergisi açısından, Türkiye’de yerleşmiş olanlar (ikametgahı Türkiye’de bulunanlar) ya da Türkiye’de yerleşmiş sayılanlar, (1 takvim yılı içerisinde Türkiye’de 6 aydan uzun süre bulunanlardır. Belli ve geçici görev veya iş için gelenler ile tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle 6 aydan uzun kalanlar hariçtir.), resmi daire, müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan girişimlere bağlı olup, buralardaki işleri dolayısıyla yurt dışında olanlar tam mükelleftir. Gelir vergisi açısından tam mükellefiyet, bir gerçek kişinin, Türkiye’de veya yurt dışında elde etmiş olduğu gelirleri dolayısıyla gelir vergisine tabi olmasıdır.
Kurumlar vergisi açısından, sermaye şirketleri, iktisadi kamu kuruluşları, derneklere ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, iş ortaklıkları gibi kurum ve kuruluşlardan, kanuni veya iş merkezleri Türkiye’de bulunanlar tam mükelleftir.
Gelir vergisi açısından dar mükellefiyet, Türkiye’de yerleşmiş olmayan veya yerleşmiş sayılmayan gerçek kişilerin, sadece, Türkiye’de elde ettikleri gelirler dolayısıyla gelir vergisine tabi olmasıdır.
Kurumlar vergisi açısından, sermaye şirketleri, iktisadi kamu kuruluşları, derneklere ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, iş ortaklıkları gibi kurum ve kuruluşlardan, kanuni veya iş merkezleri Türkiye’de bulunmayanlar dar mükelleftir.
Yatırım fonlarına ait tüm bilgiler fon kurucusunun internet sitesinden ve fona ait Kamuyu Aydınlatma Platformu sayfasından elde edilebilir. Ayrıca, Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAS)’nun resmi internet sitesinde de yatırım fonlarına ait bilgiler bulunur.
Yatırım fonlarının alım satımı, kurucu ve/veya kurucunun fonun izahnamesinde ilan ettiği fon katılma payı alım satımının yapılabileceği kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirilebilir.
Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformunda (TEFAS) işlem gören fonlar, platform üyesi kuruluşlar aracılığıyla, TEFAS platformunda işlem saatleri içinde alınıp satılabilir.
Yatırım fonlarının fiyatlarına, kurucunun internet sitesiden ve TEFAS resmi internet sitesi www.tefas.gov.tr den ulaşılabilir.
Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAS), Sermaye Piyasası Kurulu’nun izniyle kurulmuş ve faaliyette olan tüm yatırım fonlarını tek bir sistem üzerinden karşılaştırma ve tek bir yatırım hesabıyla piyasadaki tüm fonlara ulaşma imkanı sağlayan, merkezi bir fon dağıtım platformudur. Platform ile ilgili daha detaylı bilgi için https://www.tefas.gov.tr/ internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Serbest Fon, Türkiye’de ve yurt dışında sadece SPK’nın “nitelikli yatırımcı” tanımına uygun kişi ve kurumların yatırım yapabildiği, yönetim stratejisi ve yatırım araçları konusunda herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan fon türüdür. Diğer yatırım fonlarından farklı olarak piyasaların her iki yönde de sunacağı fırsatlardan istifade etme (long/short) esnekliğine sahiptir ve tezgahüstü türev işlemler yapabilir, açığa satış ve kredili menkul kıymet işlemi gerçekleştirebilir.
Yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymet yatırım ortaklıkları, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, aracı kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri, özel finans kurumları, portföy yönetim şirketleri, emekli ve yardım sandıkları, vakıflar, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar, kamuya yararlı dernekler ile nitelikleri itibariyle bu kurumlara benzer olduğu Kurulca belirlenecek diğer yatırımcılar ve halka arz tarihi itibariyle en az 1 milyon Türk Lirası tutarında Türk ve/veya yabancı para ve sermaye piyasası aracına sahip olan gerçek ve tüzel kişiler, kanunda Nitelikli Yatırımcı olarak tanımlanır.
Yatırım fonlarındaki risklerin yönetimi, yönetilen fon portföylerinin risklerinin etkin bir şekilde tanımlanmasını, ölçülmesini, yönetilmesini, izlenmesini ve raporlanmasını kapsar. Yatırım fonlarının maruz kaldıkları riskler fon izahnamelerinde tanımlanır. Bu risklerin başlıcaları piyasa riski, karşı taraf riski, likidite riski, operasyonel risk, vb.dir. Fonların maruz kalabileceği riskler tespit edilir, risklerin ölçüm yöntemleri ve kullanılacak risk modeli belirlenerek uygulamaya konur ve Yönetim Kurulu’na raporlanır. Yönetim Kurulu tarafından risk limitleri belirlenir. Belirlenen risk limitlerine uyum günlük olarak kontrol edilir ve raporlanır. Kullanılan risk ölçüm modelinin doğruluğunu ve performansını ölçmek amacıyla geriye dönük test uygulanır. Değişen portföy ve piyasa koşulları çerçevesinde risk modeli düzenli olarak gözden geçirilir ve varsa modelde gerekli görülen değişiklikler yapılır. Portföyün yatırım stratejisi ve risk profiline bağlı olarak fon toplam değeri üzerinde etkisi olabilecek risk faktörlerinin değişimini yansıtacak stres testi senaryoları oluşturularak portföye etkilerinin analizi ile alınacak önlemler belirlenir.
Yatırım fonları portföylerinde yer alan ve saklamaya konu olabilecek varlıkların, SPK’nın Saklama Tebliğ’inde belirtilen esaslar çerçevesinde portföy saklayıcıları nezdinde saklanması zorunludur. Portföy saklama hizmeti, fonlara ait finansal varlıkların saklanması ve/veya kayıtların tutulması, diğer varlıkların aidiyetinin doğrulanması ve takibi, kayıtlarının tutulması, varlık ve nakit hareketlerine ilişkin işlemlerin yerine getirilmesinin kontrolü ile Tebliğde belirtilen diğer görevlerin yerine getirilmesidir. Portföy saklayıcısı, fon portföylerindeki; saklanabilir nitelikteki finansal varlıklar için; doğrudan ve dolaylı olarak kendi kayıtları altında bulunan finansal varlık hesaplarına kaydedilebilen tüm finansal varlıklar ile fiziksel olarak portföy saklayıcısına tevdi edilebilen tüm finansal varlıklara saklama hizmeti verir. Söz konusu saklanabilir nitelikteki finansal varlıkların portföy saklayıcısının kendi hesaplarından ayrı olarak ilgili fon adına fona aidiyeti açıkça belirli olacak şekilde açılacak hesaplarda saklanır. Diğer varlıklar için ise; portföy saklayıcısı varlıkların fona aidiyetini doğrulamak, söz konusu varlıkların mevcudiyetine ilişkin kayıtları fon veya porföy yönetim şirketi tarafından veya dışarıdan sağlanan bilgi ve belgeler çerçevesinde tutmak ve bu kayıtların takibini yaparak güncelliğini sağlamak ile yükümlüdür.
Özel portföy yönetimi, diğer bir ifade ile bireysel portföy yöneticiliği; finansal varlıklardan oluşan portföylerin, her bir müşteri adına vekil sıfatıyla yönetilmesidir. Özel portföy yönetimi, piyasaları yakından izleyen uzman ve deneyimli portföy yöneticileri ile değişen piyasa koşullarına göre hızla aksiyon alınarak portföyün yönetilmesini, yatırımcının sermaye piyasalarında işlem gören geniş ürün çeşidine ulaşmasını, yatırımcının belirlediği kıstasa göre risk – getiri tercihleri ile uyumlu portföy oluşturulmasını sağlar.
Yerindelik testi, bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı kapsamında müşteriye sunulacak hizmet ile müşterinin yatırım amaçları, mali durumu ile bilgi ve tecrübesinin uyumlu olup olmadığının yetkili kuruluşlar tarafından değerlendirilmesi amacıyla yazılı olarak hazırlanmış olan standart formdur. Söz konusu formda, yetkili kuruluş müşteriden yazılı biçimde;
alınır. Bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti yerindelik testinin sonucuna uygun olarak sunulur.
Özel fon, katılma payları önceden belirlenmiş kuruluşa, tek bir kişi ve/veya kişilere tahsis edilmiş fondur. Özel fonun avantajları, tahsis edilen kişi / kişilere veya kuruluşa özel risk – getiri tercihleri ile uyumlu yatırım stratejisinin oluşturulması, tahsis edilecek kişilerin fonun yatırımcısı tarafından belirlenmesidir. Ayrıca fonun yatırımcısının kurumsal yatırımcı olması halinde ise tanıtım ve aidiyet gibi avantajlar sunar.
Girişim sermayesi yatırım fonu (GSYF), Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilen portföy yönetim şirketleri ve girişim sermayesi portföy yönetim şirketleri tarafından belirli bir süre için nitelikli yatırımcılardan katılma payları karşılığında toplanan paralarla, pay sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenmiş varlık ve işlemlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan malvarlığıdır. GSYF’ler genelde teknoloji odaklı, yenilikçi ve hızlı büyüme potansiyeli bulunan ve başarabilmek için kaynak ihtiyacı olan girişimlere kaynak sağlayan fonlardır.
GSYF’lerin, diğer yatırım fonlarından genel hatları ile farkı şöyledir;